Ongeveer rond de millenniumwisseling begon er een nieuwe trend in comics. Na de dark age of comics waar het allemaal om de art en de comic als collectible object ging hadden de lezers weer eens zin in ouderwetse kwaliteit, zowel in verhaal als in art. Het lange wachten op kwaliteit als standaard werd erger/minder erg gemaakt door enkele anomalieën in de jaren 80. In 1986 was er namelijk Alan Moore’s Watchmen (En toevallig in precies hetzelfde jaar ook Frank Millers Batman: The Dark Night Returns [waar ik alleen maar over heb gelezen] maar daar wil ik het niet over hebben want die is stom want Batman had een kostuum met tepels in de film). Zowel Watchmen als Batman: DKR hebben bronze age kenmerken (donkere verhalen over enigszins cynische en gewelddadige superhelden) maar zeker Watchmen is de postmoderne comic avant la lettre.
Watchmen is op een (voor die tijd zeker) revolutionaire manier geschreven. Na elk hoofdstuk zit bijvoorbeeld een hoofdstuk uit een biografie, stukken uit een dagboek, een psychiatrisch rapport, een document van defensie of een interview dat ervoor zorgt dat de achtergrond van characters en gebeurtenissen verder wordt uitgediept en de Watchmen-wereld echter aanvoelt. Watchmen bevat ook meta-fictie in de vorm van een piratencomic die in het verhaal wordt gelezen. Deze dient om de traditionele manier van het vertellen van een verhaal in comics te contrasteren tegen die van de daadwerkelijke comic waar die in zit. Ook dient de hoofdpersoon in de piratencomic als contrast voor één van de characters in Watchmen en wordt er in de tekst van de comic commentaar gegeven op gebeurtenissen die zich op hetzelfde moment afspelen in de plaatjes als die comic gelezen wordt.
Watchmen speelt zich af in de Verenigde Staten van 1985 waar de dreiging van de koude oorlog voelbaar is. Superhelden zijn een gegeven hoewel er maar één is die ook echt superkrachten heeft. Het hoofdthema is authoriteit en vigilantism (daar bestaat geen mooie Nederlandse vertaling voor) en wordt het best samengevat in de graffiti die het hele verhaal lang terugkomt: “Who watches the watchmen?”. Maar ook kleinere sociale en psychologische thema’s zijn belangrijk in Watchmen. Moore’s superhelden zijn namelijk mensen met neuroses, psychoses en geloofwaardige drijfveren. Hij ridiculiseert, bekritiseert en brengt een ode aan de archetypische superhelden. Als je comics leest (en zelfs als je ze niet leest want wie kent Superman en Batman niet?) dan valt je op dat de hoofdpersonen in Watchmen gebaseerd zijn op enkele archetypes.
Dr. Manhattan is een man die door een nucleair ongeluk (die zitten kennelijk ook in een klein hoekje) in een soort god is veranderd. Hij heeft controle over niet alleen materie en energie maar ook over tijd en ruimte. Maar deze krachten hebben zijn bewustzijn veranderd en als gevolg voelt hij zich niet meer verbonden met de mensheid. Hoewel hij de iconografie van Superman mist (Manhattan is een kale blauwe naakte man [en aangezien dit eigenlijk een graphic novel i.p.v. een comic is kun je inderdaad zijn…atomische pielemuis zien]) is hij duidelijk een archetypische Superman character. Het is iemand die superieur is aan de normale mensen en for all intents and purposes een alien is. Hij is een studie in menselijkheid, in de definitie daarvan, in goed en kwaad (en of dat überhaupt bestaat) en emotie versus ratio.
Ozymandias was een hyperintelligente jongen die door wilskracht en discipline een soort Übermensch op geestelijk en lichamelijk vlak is geworden. Hij is een strategisch genie en is bereidt om te doen wat hij vind dat nodig is om zijn doelen te bereiken. Hij is de archetypische brainiac die bijna elk superheldenteam wel heeft en is een soort menselijke analoog voor Dr. Manhattan die een technologische Übermensch is.
The Comedian is een getraumatiseerde ex-soldaat die huurling is geworden. Hij is een archetypische bronze age character (die bedacht is in de bronze age, Moore was zijn tijd echt ver vooruit) die sigaren rookt, van vuurwapens houdt en geweld niet verafschuwt. Hij is zeer rechts en nationalistisch (zeg maar gerust racistisch) maar blijkt uiteindelijk een nihilist te zijn die helemaal niets om mensen geeft.
Rorscharch is ook een bronze age character maar duidelijk anders dan The Comedian. Comedian heeft geen ‘onzelfzuchtige’ motieven maar Rorscharch bevecht de misdaad vanuit een verknipt rechtvaardigheidsgevoel. Goed en kwaad zijn voor hem absoluut en het kwaad moet gestraft worden, en hard. De comic character waar hij nog het meest op lijkt is The Punisher (van die slechte film met Dolf Lundgren en van die andere slechte film met Thomas Jane). Hoewel Rorscharch op het eerste gezicht overkomt als een paranoïde psychopaat blijkt hij als eerste door te hebben wat er allemaal aan de hand is.
Nite Owl is een typische Batman character, of eigenlijk een combinatie van Batman en Robin. De eerste Nite Owl was een politieagent die een superheld werd (of zoals ze zichzelf noemen: ‘masked adventurer’). De tweede Nite Owl is dan natuurlijk een soort Robin die is getraind door de eerste. Nite Owl II vetrouwt op zijn gadgets (zoals Batman bijvoorbeeld op zijn batarangs) en zijn vliegende schip met een uilen-design (zoals de batmobile) en ziet Nite Owl I als een soort substituut vader. Maar qua karakter lijkt hij verder echter niet op Batman of Robin en is hij min of meer de ‘everyman’ met wie de lezer zich (waarschijnlijk) het meest gemakkelijk kan identificeren.
Silk Spectre is ook een identiteit die door is gegeven. De eerste Silk Spectre is geïnspireerd door een niet erg archetypisch DC character (Black Canary). Silk Spectre I was 18 jaar toen ze begon en was misschien nog wel meer een sekssymbool dan een superheldin. Ze krijgt een dochter en zodra die oud genoeg is pushed ze die de superhelden-bussiness in. Daarbij gedraagt ze zich meer als haar agent dan als haar moeder. Silk Spectre II is een sterke onafhankelijke liberale vrouw die het niet eens is met de manier waarop haar moeder haar status als sekssymbool gebruikte om te krijgen wat ze wilde.
Het plot, de verhaaltechnieken, de characters, en dan heb ik het nog niet eens gehad over de tekeningen van Dave Gibbons die al even overdacht en gelaagd te werk is gegaan als Alan Moore. De designs, gebruik van klassieke comic-technieken om sfeer over te brengen en een hoeveelheid symboliek die honderden leesbeurten nodig heeft om compleet doorzien te worden.
Maar het verhaal en de art (en de full frontal naakte man) is niet eens hetgene dat Watchmen DE BESTE COMIC OOIT maakt. Het unieke aan Watchmen is dat het de krachten van het medium comic optimaal (en soms voorbij optimaal) gebruikt. En hoewel ik benieuwd ben naar de film die ervan gemaakt gaat worden (na 20 jaar!) weet ik dat die daarom nooit in de buurt kan komen van de comic. Dus leest de comic! Wij hebben thuis twee exemplaren, just in case.
In 1998 contracteerde Marvel de uitgeverij Event Comics om een aantal comics te maken die onder de naam Marvel Knights zouden worden uitgegeven. Die comics waren bedoeld voor een volwassener publiek en waren zeer succesvol. De vernieuwde Daredevil had het meeste succes. Joe Quesada, de baas van Event Comics (en zelf een populaire tekenaar) zorgde voor de art maar nog meer bijzonder was dat het verhaal werd geschreven door Kevin Smith. De regisseur van o.a. Clerks, Mallrats en Dogma schreef voor het eerst sinds Frank Miller weer een Daredevil waar de lezers enthousiast over waren. En dit bleek slechts het begin te zijn. 
